Acupunctuurpraktijk Huan Mai

Meridianen, beweging en balans tijdens bepaald gedrag

Gedrag betekent dat je spieren gebruikt en is observeerbaar door beweging van een set spieren die betrokken zijn in een bepaalde bewegingsrichting/orientatie richting van het lichaam. Hierbij speelt zowel beweging als lichaamshouding, en handhaving van balans een rol. Verschillende gedragingen gaan samen met verschillende sets spieren. De volgende drie soorten gedrag worden beschouwd: (1) ''eten, informatie opnemen, naar voren bewegen'', (2) ''slapen/waakzaam worden, staan of gaan liggen, naar achter'' en (3) ''fysiek werk verrichten, keuzes maken, gaan we naar links of naar rechts''. Deze drie soorten gedrag passen dus bij drie soorten bewegingsrichting van het lichaam: naar voren (1), naar achteren/rechtop (2) en naar opzij/afwisselend naar links en rechts. Tijdens het wakker worden, opstaan, alertheid, worden spieren aan de achterkant van het lichaam geactiveerd (locatie van de blaasmeridiaan).

Spieren aan de voorzijde van het lichaam worden met name geactiveerd tijdens de maaltijd, het bewegen naar voedsel, een hap nemen, maar het kan ook figuurlijk zijn: een boek lezen, informatie tot je nemen. De maagmeridiaan bevindt zich aan de voorkant van het lichaam.

Tenslotte: de spieren aan de zijkant van het lichaam waar de galblaasmeridiaan verloopt zijn betrokken bij koerswijziging. Een voor de omgeving onverwachte en snelle koerswijziging vindt plaats bij dieren in de vorm van jagen en bij vluchten voor de jager, het plannen van een route om snel te jagen of snel te vluchten. In figuurlijke zin heeft de mens ook snel gedrag nodig, waarbij gepland wordt, voor een uitdaging, of andere werkzaamheden. Zie Figuur 1.

De hersenen nemen het gedrag waar op verschillende manieren: via zintuigen, ogen, oren, via waarneming van bepaald gevoel (slaperigheid, eetlust, stress, diverse emoties) maar ook via proprioceptie via het zenuwstelsel. Proprioceptie is de waarneming van de hersenen van de stand, beweging en tonus van de ledematen, gewrichten en pezen, het gevoel van ''zwaarte'', vermoeidheid of alertheid van de spieren, het lichaamsbesef. Ook spelen hormonen en neurotransmitters hier een rol bij.      

Figuur 1: Een meridiaan / groepje meridianen wordt geassocieerd met een bepaald gedrag en bijpassend gebruik van een set spieren, inclusief de bij het gedrag passende houding en balans van het lichaam [1].

Meridianen en immuunsysteem

Een complementaire manier om tegen meridianen aan te kijken is om ze te beschouwen als een hoofdroute van immuuncellen. Bepaalde immuuncellen inspecteren continu het lichaam, waarbij ze zich blijven verplaatsen. Gedrag leidt tot gebruik van een set spieren. Gebruik van deze spieren leidt lokaal tot slijtage, langs de set spieren die tijdens een bepaald gedrag actief is, en het lichaam in beweging zet, en een - gewenste - balansverandering geeft. We onderscheiden hier weer drie soorten bewegingsrichtingen: naar voren (eten, informatie verzamelen), naar achteren (overgang van staan naar liggen om te gaan slapen, of juist opstaan), en naar opzij, afwisselend naar links en naar rechts bewegen (jagen, orienteren). Verderop in de tekst zal worden beschreven dat dit past bij drie grote meridianen: respectievelijk: maagmeridiaan aan de voorkant, blaasmeridiaan aan de achterkant en galblaasmeridiaan aan de zijkanten van het lichaam. Zie Figuur 1. Na een bepaald gedrag zijn de set betrokken spieren, langs een meridiaan vermoeid en wat versleten. Deze slijtage trekt immuun cellen aan, de route van immuun cellen beinvloedt. Behalve spieren, speelt bindweefsel ook een belangrijke rol, om krachten tijdens de beweging op te vangen, en is bindweefsel ook onderhevig aan slijtage. Bindweefsel zit tussen en rondom spieren en om organen, houdt alles op zijn plaats, en vormt daarmee een verbinding tussen spieren en organen. Lokaal prikken kan een stimulerende invloed hebben op deze stroom ''immuun cellen''. Net als gedurende de dag er vaste patronen zijn in het gedrag (circadiaans ritme), zullen bepaalde immuun cellen zich bewegen langs de vermoeide spieren van het net uitgevoerde gedrag, door acupuncturisten ''meridiaan'' genoemd. Uiteindelijk gaat acupunctuur over het herstellen van yin en yang. Voordat ik dit toelicht, is meer informatie nodig over de energievormen van yin en yang, waar regulier aan de basis de mitochondria staan.

Drie genoemde soorten gedrag en invloed van koper-, zink- en magnesiumionen op mitochondria

De drie soorten gedrag slapen, eten en fysiek werk verrichten hebben elk een ander energieniveau en warmtebehoefte. Daarnaast beinvloedt de temperatuur van de omgeving (het seizoen bijvoorbeeld), de behoefte van de cel aan warmte en energie. De energie en warmte van spier- en bindweefselcellen wordt geproduceerd in de vele mitochondria in de cel. Een goede afstemming van de mitochondria aan de gewenste energie en warmte binnen de cel is van levensbelang, en voorkomt de productie van teveel afvalstoffen en oxidanten.

Mitochondria geven bijvoorbeeld citraat af aan het cytoplasma, waar er vetten en cholesterol van gemaakt wordt. Cholesterol is een basis voor steroid hormonen en voor de celmembranen. Andere bouwstoffen die de mitochondria produceren zijn voorlopers van purine en pyrimidine, waaruit  elementen van DNA worden gemaakt. DNA dat zich in de kern van de cel bevindt.  Ook worden er bouwstoffen door de mitochondria gevormd, nuttig bij het immuunsysteem. Mitochondria maken energie (ATP), een aantal bouwstoffen, en warmte, om de temperatuur van de cel gelijk te houden. Hoe dichter de cel zich bij de huid bevindt, hoe meer de cel onderhevig is aan variaties in temperatuur van de omgeving.

De ''drie soorten gedrag'' stellen verschillende eisen aan de mitochondria vertaald in acties van de mitochondria: (1) Jagen: dat veel energie, en een snelle opbouw van beschikbare energie nodig heeft, veel ATP. (2) Voeden, voedsel verteren en herstelwerkzaamheden: relatief veel basisstoffen nodig. (3) Slapen: herstel van mitochondria, en leerprocessen consolideren: zomin mogelijk warmte verlies (optimaal gebruik van energie ATP en bouwstoffen).

De balans tussen deze drie acties van mitochondria vereist wordt bepaald door de celbehoefte aan energie, warmte en bouwstoffen, maar ook via radicalen die in de mitochondria ontstaan, als er bijvoorbeeld te weinig zuurstof is, of te weinig glucose.

Elke biochemische reactie wordt geregeld door een enzym. Elke soort biochemische reactie gebruikt hiervoor een ander enzym.Allerlei enzymen, ook die betrokken zijn op vorming en afbraak van hormonen en neurotransmitters, en het immuunsysteem (macrofagen) en spelen  direct of indirect een rol bij de beinvloeding van mitochondria. I.h.a. kan een enzym afgeremd of gestimuleerd worden door een cofactor. Voor het verhaal dat de werking van acupunctuur probeert te duiden in westerse termen werd gekeken naar de volgende cofactoren : zinkionen, koperionen en magnesiumionen. Aanleiding is enerzijds dat acupunctuur veel in energietermen uitdrukt, dat aan mitochondria doet denken. Anderzijds kunnen vragen uit de anamnese vooraf aan de acupunctuurbehandeling (om te bepalen welke meridiaan/meridiaan systeem een kandidaat voor de behandeling is) lijken op (doen denken aan) een tekort aan zinkionen (b.v. eetlust), een tekort aan koperionen (b.v. depressie), of een tekort aan magnesiumionen (b.v. slaap).

Zink-, koper- en magnesiumionen kunnen de volgende trend aangeven in mitochondria (m.n. via de enzymen in de oxidatieve fosforylering) als alleen op deze drie ionen gelet wordt: een toename van zinkionen geeft een toename van productie van bouwstoffen, een toename van koperionen geeft een toename van warmteproductie via dit mitochondrium, en/of een toename van energie productie. Tenslotte geeft een toename van magnesium in principe een toename van energieproductie. Uiteraard bepalen grotere processen deze aansturing: de vorming van enzym (keten van aminozuren) zelf uit het cel DNA; hormonen; voeding, zuurstof (via allerlei enzym-afhankelijke processen), gedrag, en andere omgevingsfactoren etc.

Onderzoek is nodig of, en hoe groot of klein de bijdrage van koper, zink en magnesium is. Deze drie ionen lijken een tipje van de sluier te beschrijven van de werking van acupunctuur. Zo kan dit proces in  mitochondria, die als basis voor energie (ATP en warmte, beiden yang), en bouwstoffen (yin) staan, de kenmerken van de twaalf meridianen beschrijven, passend bij de Chinese naamgeving  - vrij vertaald - : groot aktief (Tai Yang); klein en aktief (Shao Yang), voedsel gevend (Yang Ming (=stralend); grote voorraad: basis voorraad (ShaoYin: zuurstof, vertering van voedsel tot glucose etc.); altijd beschikbare basis constante voorraad: (Shao Yin); en in de context van snel beschikbare yang: afname van yin (Jue Yin).

Beweging en gedrag hebben een voorspelbaarheid, b.v. smorgens ga je vaak op de fiets naar het werk, en je eet en slaapt op bepaalde tijden. Deze zinkionen, koperionen en magnesiumionen worden uit voeding en opslagplaatsen in lever of in de cel zelf aan het bloed afgegeven (gebonden aan een specifiek transporteiwitje) en vervoerd naar alle lichaamscellen. Gebleken is dat er een circadiaans ritme in het bloed(serum) is in zink, koper en magnesium, passend te beschrijven met de variatie in gedrag.

Prikken helpt de vermoeidheid van de spieren om te zetten in herstelprocessen. In een verkennend, exploratief wetenschappelijk onderzoek mat Yin et al  rond een geprikt acupunctuurpunt (2 acupunctuurpunten in onderarm en 2 in onderbeen) een toename gemeten in koper-, zink- en ijzer- en calciumionen, met gelijke verhoogde ratio’s voor koper- en ijzerionen [7]. Dat koper- en ijzerionen gelijke ratio’s vertonen, kan mogelijk indirect te maken hebben met het verschijnsel dat koperionen nodig zijn voor ijzeropname in de cellen [2].

Hoewel er honderden of meer soorten enzymen met de cofactoren zink, koper of magnesium, zijn er enzymen met cofactoren zink, koper en magnesium gevonden, die per gedrag een specifieke rol spelen, een vertaalslag doen van fysiologische behoefte naar lokale mitochondria. Op dit gebied is er veel wetenschappelijk onderzoek verricht zie de pdf. Overigens is het niet gek dat kleine geladen deeltjes (b.v. bij een tekort in diens aanwezigheid in voeding) in zekere mate, invloed kunnen hebben.

Acupunctuur en bepaalde immuun cellen (macrofagen, microglia)

Normaal gesproken vindt na een periode van een bepaald gedrag (spiergebruik in een bepaalde richting) vermoeidheid en slijtage op in deze spieren. Hierna zal wat herstel van de spieren optreden. In dit natuurlijke proces helpt prikken om de vermoeidheid van de spieren om te zetten in herstelprocessen. In een verkennend, exploratief onderzoek mat Yin et al  rond een geprikt acupunctuurpunt (2 acupunctuurpunten in onderarm en 2 in onderbeen) een toename gemeten in koper-, zink- en ijzer- en calciumionen, met gelijke verhoogde ratio’s voor koper- en ijzerionen [7]. Dat koper- en ijzerionen gelijke ratio’s vertonen, kan mogelijk indirect te maken hebben met het verschijnsel dat koperionen nodig zijn voor ijzeropname in de cellen [2].

Het immuun systeem speelt altijd een rol bij spiergebruik. Gebruik van bepaalde spiergroepen gedurende een bepaalde tijd, laat de spieren iets slijten, en erna is er wat herstel nodig, een normaal gezond proces. Monocyten, een type immuun cel dat zich door het hele lichaam begeeft, speurt naar plaatsen die beschadigd zijn. Na een beweging, waardoor iets slijtage van een aantal spiergroepen, zullen de monocyten zich verplaatsen naar dat traject, zich veranderen in macrofagen, eerst in macrofagen type M1, dat afval opruimt, vervolgens veranderen de monocyten in macrofagen type M2, dat herstelt. Een beweging heeft activiteit van hersenen nodig. De hersenen ontvangen sensorische input dat uiteindelijk via motorische output naar de spieren informatie stuurt. Ook dit circuit slijt bij gebruik en heeft herstel, update (en optimalisatie, leerprocessen) nodig. In de hersenen bevinden zich microglia, die zich kunnen transformeren in vergelijkbare toestanden als macrofagen type M1 en M2. Microglia worden bovendien aangestuurd door de neurotransmitters acetylcholine en noradrenaline die voorkomen dat ze te reactief worden bij hun opruimwerkzaamheden [19]. Zie ook pdf.

Acupunctuur heeft een anti-inflammatoir effect: divers onderzoek toonde aan dat acupunctuur invloed heeft op macrofagen. Macrofagen hebben een sleutelpositie in het immuunsysteem: zij vormen een onderdeel van het niet-specifieke immuunsysteem, maar spelen ook een belangrijke rol bij het specifieke immuunsysteem. Ze produceren immuun regulerende moleculen, presenteren antigenen. Een onsteking geeft toename van M1-fenotype macrofagen, die de ontsteking ''aanvalt''. Op den duur komen er lokaal meer macrofagen van het M2-fenotype die zich bezighouden met herstel van het weefsel. Acupunctuur (onder bepaalde omstandigheden beschreven in [3], zoals spierpijn, depressie, artritis, colitis, met acupunctuurpunten specifiek voor deze klacht en diagnose) stimuleert de overgang van M1 naar M2 macrofagen. Dit proces kan zich ook afspelen in de hersenen, waar het niet-specifiek afweersysteem zich o.a. manifesteert als microglia, die veranderen in M1 respectievelijk M2 macrofagen [4]. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat acupunctuur bij afsluiting van een cerebrale arterie in ratten, waar vervolgens na 6 uur geprikt werd in de acupunctuurpunten (LU-5, LI-4, SP-6 en ST-36), er een toename van M2 microglia en afname van M1 microglia werd gemeten, en een gereduceerd infarct volume. Ook oor acupunctuur heeft een zelfde modulerend effect op M1 en M2. Zie ook [5, 6, 11 en 12].

Beweging van spieren (inclusief neurale route in de hersenen) geeft slijtage, gevolgd door een herstelperiode waar o.a. rondcirculerende immuuncellen (moncyten die kunnen veranderen in macrofagen) een rol bij spelen. Pijn of een ziekte kan dit proces van slijtage vergroten. Onderzoek heeft laten zien dat er aanwijzingen zijn dat acupunctuur dit proces kan versnellen [3,4]. Prikken veroorzaakt een aantal minimale beschadigingen, die het gebied waar de klacht of infectie speelt activeert. De keus welke acupunctuurpunten hiervoor gebruikt worden is van belang: het gebied waarbij de pijn of ziekte betrokken is, dient te worden geactiveerd, direct of indirect. Keuze van acupunctuurpunten (en meridianen) is cruciaal, en hangt af van anamnese, polsdiagnose en tongdiagnose. In acupunctuur staan termen als energie en warmteproductie centraal.

Belangrijk is dat acupunctuur gebruik maakt van een zelfgenezend vermogen, en dat mogelijk kan optimaliseren. Normaal werkende mitochondria, immuunsysteem, etc. Aangenomen dat acupunctuur de omzetting van M1 macrofagen naar M2 macrofagen versneld, is het van belang, dat de M1 macrofagen hun werk (infectie bestrijden) hebben gedaan, simpel gezegd. Feitelijk is er meestal een bepaalde verhouding tussen de hoeveelheid M1 en M2 macrofagen, die geleidelijk aan verandert.

Neurale netwerken en acupunctuur

Het lichaam wordt aangestuurd door de hersenen om te bewegen en om bewustzijn te hebben. Het zenuwstelsel is uiteraard betrokken in een model dat de werking van acupunctuur beschrijft. Prikken in een acupunctuurpunt veroorzaakt activiteit in de hersenen, waardoor dit mogelijk invloed kan uitoefenen. Vermoedelijk triggert acupunctuur de pijninhiberende route via de anterior cingulate cortex en het cerebellum en speelt dopamine een pijndempende rol  [15].

Onderzoek met behulp van somatosensorische evoked potentials voor en na een acupunctuurbehandeling bij experimenteel aangebrachte pijn, lieten een langere latentietijd zijn tijdens de pijn (in de piek die de thalamus representeert). Deze latentietijd verkortte na acupunctuur [13].  De aangebrachte neuropathie geeft hyperpolarisatie. Hierdoor is het neuron minder gemakkelijk te activeren tot productie van aktiepotentialen. Gemeten was dat acupunctuur de latentietijd weer verkortte naar de normale waarde [13].

Ander onderzoek mat spindels tijdens slaap EEG [14]. Spindels correleren met een leereffect van de dag voorafgaand aan de slaap. Als de dag ervoor, bij de aanwezigheid van pijn bij beweging, pijnreflexen oproepte, wordt er tijdens de slaap geen leerproces opgestart. Tijdens de neuropathie verdwenen de spindels. Na acupunctuur tegen de pijn, verdwenen de pijnreflexen en verschenen de spindels weer in het slaap EEG.  Het leerproces van de dag voorafgaand aan het slapen kan geconsolideerd worden, als de pijnreflexen verdwenen zijn.

Spindels in het EEG tijdens de slaap geven aan dat er neurale activiteit plaatsvindt tussen diverse dwarsverbindingen in de cortices (Hippocampus, motorcortex, prefrontale cortex, en cingulate cortex). Ook het cerebellum is actief tijdens spindels. De cerebellaire cortex en de cerebrale cortex vormen neurale patronen: activiteiten van een grote groep neuronen, die als neuraal netwerk te beschouwen zijn. De cerebrale en de cerebellaire cortex bevatten allerlei onderlinge verbindingen en feedbacks, en meerdere parallelle routes.

Neurale netwerken hebben in sommige situaties de handige eigenschap dat een half patroon van een groep actieve neuronen aangevuld kan worden tot een goed patroon. Anders gezegd: als een deel van de groep actieve neuronen normaal functioneert, en een ander deel afwijkt (minder activiteit vertoont), kan het goede deel neuronen invloed uitoefenen op het afwijkende deel neuronen. Dit zou onder bepaalde omstandigheden zodanig kunnen zijn, dat het afwijkende deel neuronen zich aanpast aan de goed functionerende groep neuronen (b.v. dat de pijn veroorzaakt). Dit is het geval bij Hopfield netwerken, waarin alle units met elkaar verbonden zijn [16]. Toegepast op de hersenen met al zijn feedbacks is dit mogelijk een versie van een ''uitgevouwen versie'' van het Hopfield netwerk.

Deze eigenschap van neurale netwerken , dat een patroon wordt aangevuld, zou kunnen optreden tijdens acupunctuur bij een pijnklacht.  De acupunctuurmethode van Tan maakt hier bijvoorbeeld gebruikt van. Het ''afwijkende'' gebied dat pijn doet wordt juist niet geprikt. Prikken geeft een systeem passend bij een gedrag een herstelperiode o.a. van de vermoeid geraakte gebruikte spieren tijdens dat gedrag. Als maar een deel wordt geprikt, komt de update, het herstel in het hele systeem dat met dat gedrag geassocieerd is, ook in het niet geprikte deel komt meer herstel. Het half geprikte normaal werkende patroon breidt zich uit over het pijnlijke gebied.

UIteindelijk wordt de keus met welke acupunctuurpunten er gecombineerd word bij acupunctuur mede bepaald door de uitkomst van diverse diagnostische procedures: (1) polsdiagnose, (2) bepaalde gevoeligheid voor acupunctuurpunten (maar is geen voorwaarde). Ook wordt er vaak gebruik gemaakt van uitvoerig geteste puntcombinaties  uit standaard boekwerken van de acupunctuur, zoals eerder genoemd zijn in deze tekst. Het effect hiervan kan soms met de polsdiagnose gevolgd worden.